کد مطلب:3599 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:45

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

الف) شرايط اجابت دعا چيست؟ ب) آيا اگر دعايي مستجاب نشود دليل بر آن است كه خدا بندهاش را دوست ندارد؟

الف) قرآن كريم ميفرمايد: وَ قَال رَبّكم أدعُوني استَجِب لَكم;(غافر، 6) مرا بخوانيد تا دعاي شما را بپذيرم. همان طور كه ميدانيم، دعا و تضرع، بهترين وسيله براي ارتباط با خداوند و خواستن حاجات از اوست و از اين آيه استفاده ميشود كه دعا كردن، محبوب الهي و خواست خود اوست و از طرفي، بعد از دعا، وعده اجابت داده است ولي ميدانيم كه اين وعده، مشروط است و نه مطلق. دعايي به هدف اجابت ميرسد كه شرايط لازم در دعا و دعا كننده و مطلبي كه مورد تقاضا است در آن جمع باشد; از جمله شرايط و آدابي كه در اجابت دعا ذكر شده عبارتند از: 1. توجه كامل در دعا; 2. اصرار در دعا و اطمينان نسبت به برآورده شدن آن; 3. نام بردن آنچه از خداوند ميخواهد; 4. تضرع; 5. گريه كردن هرچند كم باشد; 6. ستايش خداوند و صلوات بر پيامبر9 پيش از دعا و... .(ر.ك: اصول كافي، كليني، ترجمه سيدهاشم رسولي، كتاب الدعأ، ج 4، ص 210 ـ 253، نشر فرهنگ اسلامي.) از اين مطلب روشن ميشود كه شايد شخصي دعا كند يا دعايي كه از آن استفاده كرده صحيحالسند باشد; ليكن چون شرايط استجابت دعا مهيا نبوده، دعايش مستجاب نشود. و اين بدان جهت است كه چه بسا انسان از خداوند چيزي ميخواهد كه قطعاً به ضرر و زيان او است; ولي خود نميداند و خداوند عالم و حكيم، هرگز به چنين تقاضايي پاسخ مثبت نميدهد. از آن طرف ممكن است انسان چيزي را كه به آن نياز دارد از خدا نخواهد; ولي خداوند به او بدهد.

بهترين و مجربترين دعاها، واسطه قرار دادن امامان معصوم: و توسل به آن بزرگواران است. بعد از آن دعاهايي كه در مفاتيحالجنان آمده انشأاللّه مفيد خواهد بود.

دعاها و نيايشهاي به زبان قرآن زياد است كه نمونه هايي از ابتداي آنها را برايتان مينويسيم تا با توجه به آيات داده شده خودتان بقيه ادعيه را در قرآن يافته و بخوانيد:

ربّنَا ءاتنا في الدنيا حسنة و... (201 بقره)، ربّنا أَفرغ علينا صبراً و... (250 بقره)، ربّنا لا تزغ قلوبنا بعد إذ هديتنا... (8 آل عمران)، ربّنا اغفر لنا ذنوبنا وإسرافنا في أمرنا... (147 آل عمران)، ربّنا ظلمنا أنفسنا و إن لم تغفر لنا و... (23 اعراف)، رَبَّنا اغْفر لي ولو َلديّ و... (41 ابراهيم)، ربّنا اغفر لنا ولإخوَننا الذين سبقونا بالايمَن و... (10 حشر)، ربّ زدني علماً (114 طه) و 25 تا 28 طه، 97 و 98 مؤمنون، 9 و 63 نمل، 38 آل عمران، 74 فرقان،... از آن جمله در آية 286 بقره ميخوانيم:

پروردگارا! اگر ما فراموش يا خطا كرديم، ما را مؤاخذه مكن. پروردگارا! تكليف سنگيني بر ما قرار مده آن چنان كه (به خاطر گناه و طغيان) بر كساني كه پيش از ما بودند، قرار دادي. پروردگارا! آنچه طاقت تحمّل آن را نداريم بر ما مقرّر مدار و آثار گناه را از ما بشوي. ما را ببخش و در رحمت خود قرار ده. تو مولا و سرپرست مايي. پس ما را بر جمعيّت كافران پيروز گردان.(جهت اطلاع بيشتر ر.ك: دعاهاي قرآن، حسين واثقي، مركز انتشارات تبليغات اسلامي حوزة علمية قم.)

ب) مستجاب نشدن دعا، در همه جا به اين معنا نيست كه خداوند بندة خويش را دوست ندارد; زيرا خداوند وعدة اجابت دعا داده است; ولي اين وعده مشروط است نه مطلق; يعني دعايي به هدف اجابت ميرسد كه شرايط لازم در دعا، دعا كننده و مطلبي كه مورد تقاضا است، جمع باشد.

از آن جا كه خداوند حكيم است و افعال او بر اساس رعايت مصالح بندگان است، گاهي بنده از خداوند چيزي را طلب ميكند، كه مصلحت او در آن نيست و لذا خواستة بنده اجابت نميشود، همانند كودك بيماري كه چيزي را ميخواهد و بر آن اصرار ميكند و گريه و زاري ميكند، امّا والدينش خواستة او را برآورده نميكنند، چون ميدانند به ضرر اوست. بنابراين در صورتي كه دعايمان مستجاب نشد، نبايد نااميد شويم و اعتماد به خدا را از دست بدهيم.

در روايات اسلامي براي استجابت دعا، شرايط و موانعي ذكر شده است:

1. امام صادقميفرمايند: مبادا هيچ يك از شما از خدا تقاضايي كند مگر اين كه نخست حمد و ثناي او را به جا آورد و درود بر پيامبر و آل او بفرستد، بعد به گناه خود نزد خدا اعتراف و توبه كند، سپس دعا نمايد.(مستدرك الوسائل، ميرزا حسين نوري، ج 5، ص 216، مؤسسه آل البيت.)

2. امام صادقميفرمايند: هر كس از استجابت دعايش خشنود ميشود، كسب خود را پاك كند.(كافي، ثقة الاسلام كليني;، ج 2، ص 486، دارالكتب الاسلامية.)

3. امام هفتمميفرمايند: بايد امر به معروف و نهي از منكر كنيد و گرنه خداوند بدان را بر نيكان شما مسلط ميكند، در نتيجه هر چه خوبانتان دعا كنند، مستجاب نخواهد شد.(همان، ج 5، ص 56.)

4. شخصي نزد اميرمؤمنان، علياز عدم استجابت دعايش شكايت كرد و گفت: با اين كه خداوند فرموده: ادْعُونِيَّ أَسْتَجِبْ لَكُم چرا دعا ميكنيم; ولي به اجابت نميرسد. امام در پاسخ فرمودند: قلب و دل شما در هشت چيز خيانت كرده است، لذا دعايتان مستجاب نميشود:

الف. خدا را شناختهايد، امّا حق او را ادا نكردهايد; به همين دليل شناخت شما سودي به حالتان نداشته است;

ب. به فرستاده او ايمان آوردهايد، سپس با سنّتش به مخالفت برخاستهايد; ثمرة ايمان شما كجاست؟

ج) كتاب او را خواندهايد; ولي به آن عمل نكردهايد; گفتيد شنيديم و اطاعت كرديم، سپس به مخالفت برخاستيد;

د. ميگوييد از مجازات و كيفر خدا ميترسيد; امّا همواره كارهايي ميكنيد كه شما را به آن نزديك ميسازد. پس ترس شما كجاست؟

.'û ميگوييد به پاداش الهي علاقه داريد; امّا همواره كاري انجام ميدهيد كه شما را از آن دور ميسازد، پس علاقة شما كجاست؟

و. نعمت خدا را ميخوريد و حق شكر او را ادا نميكنيد;

ح. به شما دستور داده شده دشمن شيطان باشيد، ادعاي دشمني با شيطان داريد; امّا در عمل با او مخالفت نميكنيد;

ر. ضمناً عيوب مردم را توجه ميكنيد و عيوب خودتان را پشت سر افكندهايد.

با اين حال چگونه انتظار داريد، دعايتان به اجابت برسد; در حالي كه خودتان درهاي آن را بستهايد. تقوا پيشه كنيد، اعمال خويش را اصلاح نماييد، امر به معروف و نهي از منكر كنيد تا دعاي شما به اجابت برسد.(مستدرك الوسائل، ج 5، ص 268.)

5. پيامبر اسلامميفرمايند: دعا كنندة بدون عمل و تلاش، مانند تيرانداز بدون زه است.(همان، ج 5، ص 216.)

6. امام صادق ميفرمايند: دعاي چهار گروه مستجاب نميشود: كسي كه در خانة خود نشسته و ميگويد: خداوندا، مرا روزي ده، به او گفته ميشود: آيا به تو دستور تلاش و كوشش ندادم؟

و كسي كه همسري دارد (كه دائماً او را ناراحت ميكند) و او دعا ميكند كه او از دستش خلاص شود. به او گفته ميشود: مگر حق طلاق به تو ندادم؟

و كسي كه اموالي داشته و آن را بيهوده تلف كرده است; ميگويد: خداوندا، به من روزي مرحمت كن.

به او گفته ميشود: مگر دستور ميانهروي به تو ندادم؟ مگر دستور اصلاح مال به تو ندادم؟

و كسي كه مالي داشته و بدون شاهد و گواه به ديگري وام داده است (اما وام گيرنده منكر شده. او دعا ميكند: خداوندا: قلبش را نرم كن تا قرض مرا پرداخت كند) به او گفته ميشود: مگر به تو دستور ندادم به هنگام وام دادن شاهد و گواه بگير.(كافي، ج 2، ص 511.)

7. از امام صادق، پرسيدند: آيا خداوند نميفرمايد: ادْعُونِيَّ أَسْتَجِبْ لَكُم در حالي كه افراد مضطري را ميبينيم كه دعا ميكنند; ولي به اجابت نميرسد و مظلوماني را ميبينيم كه از خدا پيروزي بر دشمن ميطلبند; ولي آنان را ياري نميكند؟

امام فرمودند: واي بر تو! هيچ كس او را نميخواند مگر اين كه اجابت ميكند. امّا دعاي ظالم مردود است تا توبه كند و امّا صاحب حق هنگامي كه دعا كند، اجابت ميفرمايد و بلا را از او برطرف ميسازد، به طوري كه گاه خود او نميداند و يا آن را به صورت ثواب فراواني براي روز نيازش به آن (روز قيامت) ذخيره ميكند.

و هر گاه چيزي را كه بندگان تقاضا كنند; ولي مصلحت آن نباشد، خودداري ميفرمايد.(الاحتجاج، احمد طبرسي، ج 2، ص 343، نشر مرتضي، مشهد / جهت اطلاع بيشتر ر.ك: كتاب عدة الداعي، ابن فهد حلي / تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 1، ص 637ـ647 ; ج 20، ص 146ـ153، دارالكتب الاسلامية.)